Hối phiếu (tiếng Anh: Bill of Exchange hay Draft) là một trong các phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt được sử dụng khá phổ biến hiện nay. Cùng tìm hiểu ngay về hối phiếu thông qua bài viết dưới đây.
Hối phiếu là gì?
Hối phiếu (Bill of exchange, draft) là mệnh lệnh trả tiền vô điều kiện dưới dạng văn bản do một người ký phát (gọi là người ký phát hối phiếu: drawer) cho một người khác (gọi là người thụ tạo: drawee), yêu cầu người này ngay khi nhìn thấy hối phiếu hoặc vào một ngày cụ thể nhất định hoặc vào một ngày có thể xác định trong tương lai phải trả một số tiền nhất định cho người đó hoặc theo lệnh của người này trả cho người khác hoặc trả cho người cầm phiếu (gọi chung là người được trả tiền: payees).
Đặc điểm của hối phiếu
Để xác định một chứng nhận vay nợ ngắn hạn có phải là hối phiếu hay không, chúng ta cần xác định thông qua các đặc điểm nổi bật sau của hối phiếu:
- Tính bắt buộc
Người phát hành hối phiếu có nghĩa vụ bắt buộc phải thanh toán khoản nợ cho người hưởng hối phiếu ngay khi đến hạn hoặc nhận được hối phiếu đòi nợ. Đây là đặc điểm quan trọng nhất của hối phiếu. Theo quy định, người phát hành hối phiếu không được từ chối thanh toán nợ với bất kỳ lý do nào trừ trường hợp hối phiếu được lập ra trái với các đạo luật chi phối nó.
- Tính trừu tượng
Trên hối phiếu không nêu nguyên nhân phát sinh việc lập hối phiếu, mà chỉ ghi số tiền phải trả và những nội dung liên quan đến việc trả tiền. Hiệu lực pháp lý của hối phiếu cũng không bị ràng buộc bởi bất cứ nguyên nhân gì sinh ra hối phiếu. Nói cách khác, nghĩa vụ trả tiền của hối phiếu là trừu tượng.
- Tính lưu thông của hối phiếu
Hối phiếu có thể được chuyển nhượng một hay nhiều lần trong thời hạn của nó. Hối phiếu có tính chất này vì hối phiếu là lệnh đòi tiền của người này với người khác, trên hối phiếu có một giá trị tiền nhất định và hối phiếu có tính bắt buộc & tính trừu tượng.
Chức năng của hối phiếu
Hối phiếu có 3 chức năng gồm:
- Hối phiếu là phương tiện thanh toán: hối phiếu là phương tiện giúp người bán đòi tiền người mua và giúp người chuyển tiền trả nợ cho người bán.
- Hối phiếu là phương tiện đảm bảo: hối phiếu là chứng từ có giá do đó nó có thể mua bán, cầm cố, thế chấp, v.v
- Hối phiếu là phương tiện cung cấp tín dụng: Vì hối phiếu là một chứng từ có giá nên nó có thể là công cụ hữu hiệu trong việc cung ứng các khoản tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng.
Ý nghĩa của hối phiếu
Hối phiếu là cách thanh toán được sử dụng phổ biến trong xuất nhập khẩu và thường gắn với các hình thức thanh toán quốc tế như L/C hay ủy thác thu.
Ngoài ra thì hối phiếu còn được sử dụng như một công cụ lưu thông tín dụng khi hối phiếu được chiết khấu tại ngân hàng hay khi nó được lưu thông từ người này sang người khác. Trong thời gian còn hiệu lực thì hối phiếu như một loại hàng hóa mua bán trên thị trường tiền tệ.
Các bên tham gia hối phiếu
Các bên tham gia hối phiếu bao gồm:
- Người ký phát hối phiếu (drawer): là người xuất khẩu.
- Người bị ký phát (người trả tiền) (drawee): là người nhập khẩu hàng hay có trách nhiệm trả tiền.
- Người hưởng lợi (beneficiary): là người nhận thanh toán số tiền đó.
- Người chấp nhận (acceptor): là khi người bị ký phát chấp nhận hối phiếu kỳ hạn và người chấp nhận phải có trách nhiệm thanh toán hối phiếu khi đến hạn.
- Người chuyển nhượng (endorser): là người chuyển quyền hưởng lợi hối phiếu cho người khác bằng cách trao tay hay bằng thủ tục ký hậu.
- Người cầm phiếu (holder or bearer): là người có quyền nhận hối phiếu khi hối phiếu được trả tiền.
Phân loại hối phiếu
Theo thời hạn trả tiền
Trên mỗi hối phiếu đều có thông tin về thời hạn trả tiền, ví dụ “At sight” hoặc “At 6 days”.Dựa vào thông tin này, mọi người sẽ hiểu hối phiếu này thuộc dạng trả tiền ngay hay trả chậm.
Hối phiếu trả tiền ngay
- Thể hiện bằng dòng chữ “At sight…..”
- Hối phiếu trả ngay được sử dụng khi người hưởng hối phiếu muốn khách hàng trả tiền ngay đối với hình thức thanh toán nhờ thu trả ngay (D/P) hoặc ngân hàng mở trả tiền ngay (L/C sight).
Hối phiếu trả chậm
- Thể hiện bằng dòng chữ “At x days after….” (số ngày được ghi cụ thể trên hối phiếu).
- Hối phiếu trả chậm được sử dụng khi người hưởng muốn khách hàng hoàn thành nghĩa vụ thanh toán sau X ngày trong thanh toán nhờ thu trả chậm (D/A) hoặc ngân hàng mở trả tiền chậm (L/C trả chậm).
Theo tính chất chuyển nhượng
Việc chuyển nhượng hối phiếu có được phép hay không còn phụ thuộc vào tính chất của loại hối phiếu đó. Chúng ta sẽ có một số loại hối phiếu được phân loại theo tính chất chuyển nhượng như sau:
Hối phiếu đích danh
- Loại hối phiếu này chỉ dành riêng cho tên cá nhân, tổ chức được ghi trên Hối phiếu mới được thụ hưởng khoản tiền trên đó. Hối phiếu này không thể chuyển nhượng cho bất kỳ ai bằng cách ký hậu hay trao tay.
- Trên hối phiếu đích danh sẽ được thể hiện thông tin người hưởng bằng cách ghi rõ “Pay to…” hoặc “Beneficiary…” cùng tên người thụ hưởng.
Hối phiếu theo lệnh
- Hối phiếu này được thanh toán theo yêu cầu của người thụ hưởng và có thể chuyển nhượng bằng cách ký vào mặt sau của hối phiếu.
- Trên hối phiếu theo lệnh sẽ thể hiện thông tin bằng cách ghi rõ “Pay to order of….” cùng tên người thụ hưởng.
Hối phiếu vô danh
- Trên nội dung của hối phiếu không ghi thông tin chính xác của người thụ hưởng khoản tiền được ghi trên hối phiếu. Bất cứ ai sở hữu hối phiếu này đều có thể là người hưởng thụ. Hối phiếu vô danh có thể được tự do chuyển nhượng bằng cách ký hậu hoặc trao tay.
Theo chứng từ đi kèm
Tùy thuộc vào thỏa thuận của người phát hành và người hưởng hối phiếu sẽ có 2 loại hối phiếu được phân biệt dựa vào chứng từ đi kèm.
Hối phiếu trơn – Clean Bill of Exchange
Hối phiếu trơn được người xuất khẩu sử dụng để đòi tiền khi toàn bộ các chứng từ liên quan đến lô hàng đã được gửi trực tiếp cho người nhập khẩu. Có 2 cách để đòi tiền thông qua hối phiếu trơn:
- Trường hợp thanh toán nhờ thu trơn – Clean Collection: Hối phiếu trơn sẽ được gửi cho ngân hàng của nhà xuất khẩu đến bên nhập khẩu.
- Trường hợp thanh toán tín dụng trơn – Clean Credit: Hối phiếu trơn sẽ được gửi cho ngân hàng của nhà xuất khẩu đến ngân hàng của bên nhập khẩu (ngân hàng mở).
Hối phiếu kèm chứng từ – Documentary Bill of Exchange
Ngược lại với hình thức Clean Bill of Exchange, người xuất khẩu sẽ gửi hối phiếu kèm bộ chứng từ liên quan đến lô hàng xuất trình cho ngân hàng thông qua 1 trong 2 hình thức thanh toán: tín dụng chứng từ hoặc nhờ thu chứng từ.
Một số cách phân loại khác
Ngoài 3 cách phân loại hối phiếu phổ biến ở trên, thì cũng có một số loại hối phiếu được phân biệt vào các nhóm khác nhau như:
- Phân loại theo hình thức thanh toán: Hối phiếu cho việc thanh toán theo hình thức nhờ thu; Hối phiếu cho việc thanh toán theo hình thức tín dụng chứng từ.
- Phân loại theo pháp nhân phát hành: Hối phiếu doanh nghiệp và hối phiếu ngân hàng.
- Phân loại theo nghiệp vụ chấp nhận: Hối phiếu đã được ký chấp nhận; hối phiếu chưa được ký chấp nhận.
- Phân loại theo loại tiền tệ: Hối phiếu nội tệ và Hối phiếu ngoại tệ.
Hướng dẫn cách lập hối phiếu
Tiêu đề hối phiếu
Phải ghi chữ“Hối phiếu” (Bill of Exchange, có khi được viết tắt là Exchange hoặc là Draft). Tiêu đề viết bằng tiếng Anh thì toàn bộ nội dung trong hối phiếu phải viết bằng tiếng Anh.
Số tiền và loại tiền
Số tiền nhất định này được ghi một cách rõ ràng, đơn giản, đúng tập quán quốc tế, được ghi cả bằng số và bằng chữ. Chú ý: Số tiền trên hối phiếu không được vượt quá số tiền ghi trên hóa đơn và số tiền ghi trong thư tín dụng (L/C).
Người trả tiền hối phiếu
Họ tên và địa chỉ người trả tiền của hối phiếu phải được ghi rõ chi tiết, được ghi vào góc dưới bên trái của hối phiếu, tức là ghi vào chỗ chữ “To……” .
Trong phương thức thanh toán nhờ thu: người trả tiền hối phiếu là người nhập khẩu. Trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ: người trả tiền hối phiếu là ngân hàng mở L/C.
Kỳ hạn trả tiền của hối phiếu có 2 dạng
Trả tiền ngay: thì trên hối phiếu sẽ ghi là “trả ngay khi nhìn thấy bản thứ nhất (hai) của hối phiếu này (at …… Sight of this FIRST (SECOND) Bill of Exchange).
Trả tiền sau: có nhiều cách thỏa thuận:
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau khi nhìn thấy hối phiếu (At…X.days…after sight of this……).
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày ký phát hối phiếu (At …X days…after signed of this……).
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày ký vận đơn (At….X days….after bill of lading date of this……).
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày giao hàng (At…X days…after shipment date of this……).
- Thanh toán tại 1 ngày cụ thể trong tương lai (On…(date)…of this……).
Địa điểm trả tiền của hối phiếu
Nếu không có quy định khác, thì địa chỉ của người bị ký phát (người trả tiền) được xem là địa điểm thanh toán hối phiếu. Tuy nhiên, nếu trên hối phiếu quy định một địa điểm thanh toán khác, thì địa điểm này được xem là địa điểm thanh toán hối phiếu.
Người được hưởng lợi hối phiếu
Người hưởng lợi có thể là: Bản thân người ký phát hối phiếu, hoặc một người khác được người ký phát chỉ định, hoặc bất cứ ai được người hưởng lợi chuyển nhượng hối phiếu bằng thủ tục ký hậu hay trao tay.
Trong ngoại thương, các hối phiếu thường được ký phát cho người hưởng là ngân hàng phục vụ nhà xuất khẩu.
Nơi và ngày lập hối phiếu
Nơi lập hối phiếu: ở nước người phát hành hối phiếu (người xuất khẩu)
Ngày lập hối phiếu: không được sớm hơn ngày lập hóa đơn, không sớm hơn ngày mở L/C và nằm trong thời gian hiệu lực của L/C.
Thông tin người ký phát
- Tên, địa chỉ và chữ ký của người ký phát là yếu tố bắt buộc phải thể hiện trên hối phiếu.
- Chữ ký của người ký phát muốn có hiệu lực phải là chữ ký của người có đủ năng lực hành vi và năng lực pháp lý. Chữ ký phải được ghi ở góc dưới bên phải của tờ hối phiếu và người ký phát hối phiếu phải ký tên bằng chữ ký thông dụng trong giao dịch. Các chữ ký dưới dạng in, photocopy và đóng dấu…mà không phải viết tay đều không có giá trị pháp lý.
Trên đây là tất cả những thông tin về hối phiếu, Mong rằng sẽ giúp ích được cho công việc của các bạn. Chúc các bạn thành công!